Jednym z kluczowych czynników udanego tworzenia jest jasne i pełne zdefiniowanie wymagań stawianych produktowi IT. Product Requirements nie tylko stanowią podstawę do tworzenia oprogramowania, ale stają się także podstawą do osiągnięcia celów projektu.
W tym artykule przyjrzymy się kryteriom jakościowym wymagań, przeanalizujemy różne podejścia i dowiemy się, dlaczego to zagadnienie jest obecnie tak ważne w branży IT. Zagłębienie się w ten temat pozwoli lepiej zrozumieć, jakie wymagania produktowe istnieją, jak je monitorować i udoskonalać, a co najważniejsze, skutecznie wdrażać je w procesie rozwoju.
Czym są kryteria jakości wymagań
Kryteria jakości (quality criteria, CR) to zestaw cech pomiaru i oceny, które muszą posiadać wymagania biznesowe, aby można je było uznać za skuteczne, użyteczne i spójne z celami projektu.
Quality Criteria wyznaczają standardy i oczekiwania co do treści, struktury i przejrzystości wymagań, a także możliwości ich wdrożenia w produkcie IT. Ich ocena umożliwia analitykom biznesowym, programistom i innym uczestnikom procesów zrozumienie, w jakim stopniu odzwierciedlają one potrzeby interesariuszy i stanowią podstawę do tworzenia oprogramowania. Kryteria jakości pomagają także zapobiegać sporom, wyjaśniają treść wymagań i zapewniają łatwość ich dalszej weryfikacji i testowania.
Dlaczego kryteria jakości produktu są ważne
Quality Criteria odgrywają kluczową rolę w pomyślnej realizacji projektów i tworzeniu wysokiej jakości produktów IT. Kryteria jakości produktu są ważne ze względu na:
- Większe zrozumienie. „Wymagania dotyczące wymagań” często pełnią rolę przewodnika dla analityków biznesowych i innych uczestników projektu, stanowiąc swego rodzaju listę kontrolną. Pomagają uczynić proces pracy jaśniejszym i łatwiejszym do interpretacji.
- Unikanie sprzeczności. Ustalenie kryteriów jakości pomaga zapobiegać niespójnościom, nieporozumieniom i konfliktom w procesie pracy.
- Poprawa testowalności i weryfikacji. Odpowiednio dobrane Quality Criteria zapewniają mierzalność, co ułatwia walidację i weryfikację oprogramowania.
- Określenie sukcesu projektu. Kryteria stanowią ramy pomiaru, w jakim stopniu wymagania spełniają wymagania klienta i czy są prawidłowo wdrażane.
- Lepsze planowanie i zarządzanie. Zastosowanie jasnych parametrów już na etapie przydzielania ról i zadań w projekcie pozwala lepiej oszacować zasoby, określić etapy pracy i kontrolować proces.
- Zwiększanie zadowolenia klientów. Analitycy biznesowi i zespoły programistyczne mogą tworzyć produkty, które nie tylko spełniają standardy techniczne, ale także uwzględniają potrzeby przyszłego użytkownika.
- Zwiększenie przejrzystości komunikacji. Kryteria jakościowe ułatwiają proces wymiany informacji pomiędzy różnymi uczestnikami projektu.
Wymagania biznesowe dotyczące oprogramowania, które zbiera analityk, stanowią podstawę fazy tworzenia. Warto podkreślić, że proces ten wymaga szczególnej uwagi i przemyślenia, ponieważ wpływa na kolejne etapy cyklu życia projektu.
Analityk biznesowy zbiera wymagania z różnych źródeł, w tym od klientów, interesariuszy oraz z dokumentacji. Aktywna komunikacja z klientem jest jednym z elementów pomyślnego wyniku. Dlatego BA pełni rolę pośrednika pomiędzy biznesem a zespołem programistów, a kryteria jakości wymagań pomagają analitykowi zebrać najbardziej istotne informacje.
Jakie są kryteria jakości
Jak zrozumieć, jakie kryteria muszą spełniać wymagania? Różne źródła poruszają ten problem, w tym BABOK 3.0 firmy IIBA, standard ISO/IEC/IEEE 29148, PMI Guide to Business Analysis і IREB Requirements Engineering Fundamentals. Każdy z nich prezentuje własne spojrzenie na ważne aspekty jakości wymagań, a dziś rozważymy najczęściej stosowane kryteria.
Atomowość
Kryterium atomowości narzuca rozbicie wymagań na niepodzielne elementy, zapewniając ich przejrzystość i łatwość zarządzania. Takie product requirements poprawiają zrozumienie sensu zadania, zapobiegają niejasnościom i zapewniają efektywniejsze zarządzanie projektem.
Przykładowo wymagania „System musi mieć wysoką wydajność” czy „Użytkownicy mogą dodawać produkty do koszyka” nie są wystarczająco atomowe. Lepiej sformułować je w następujący sposób:
- „System musi obsłużyć co najmniej 100 żądań na sekundę z czasem odpowiedzi krótszym niż 200 milisekund”.
- „System powinien udostępniać przycisk “Dodaj do koszyka” na każdej stronie produktu, a po kliknięciu w niego, produkt powinien od razu wyświetlić się w koszyku.”
Dzieląc wymagania na konkretne wartości liczbowe lub działania, BA zapewnia programistom jasne kryteria, które są łatwe do zrozumienia i zarządzania.
Kompletność
Kryterium to wskazuje na potrzebę uwzględnienia wszystkich ważnych aspektów produktu IT, aby uniknąć luk w funkcjonalności. Kompletne wymagania dają obraz oczekiwanego wyniku i zachowania systemu.
Załóżmy, że chcesz określić, że system powinien umożliwiać rejestrację użytkowników. W tym przypadku pełne wymaganie brzmi następująco: „System musi zapewniać możliwość rejestracji użytkowników, w tym zbierania danych o nazwisku, adresie e-mail i haśle. Po pomyślnej rejestracji, na podany adres e-mail należy wysłać wiadomość z potwierdzeniem.
Brak sprzeczności
Załóżmy, że system musi utrzymywać wysoką wydajność i być dostępny przez 99,99% czasu w ciągu roku. Po wysłuchaniu tej informacji dział techniczny argumentuje, że w celu zapewnienia wysokiej wydajności mogą być wymagane zaplanowane okresy konserwacji, co może mieć wpływ na dostępność aplikacji lub strony internetowej. Aby usatysfakcjonować obie strony, żądanie można sformułować następująco: „System musi zapewniać wysoką wydajność przy zachowaniu minimalnych przestojów. Dostępność musi wynosić co najmniej 99,5% czasu w roku.”
Zwięzłość
Wymagania jakościowe powinny być wyrażone zwięźle, bez zbędnych szczegółów. Zbyt szczegółowe lub zbędne sformułowania mogą wprowadzić zamieszanie i utrudnić zrozumienie istoty. Można powiedzieć, że „interfejs użytkownika powinien mieć wygląd odpowiadający preferencjom estetycznym końcowego użytkownika” – to jest uciążliwe! Do zrozumienia wystarczy sformułowanie „interfejs o atrakcyjnym wyglądzie”.
Wykonalność
Kryterium wykonalności wymagań określa, jak realne i wykonalne jest wdrożenie proponowanych żądań. Uwzględnia ograniczenia techniczne, finansowe i czasowe, a także inne zasoby, aby pomyślnie wykonać zadanie.
Teoretycznie w zgłoszeniu można opisać system z możliwością przetwarzania 1 terabajta danych na sekundę lub poprosić o stworzenie produktu z czasem rozwoju wynoszącym trzy dni bez wpływu na jakość i funkcjonalność. Ale oczywiste jest, że taka opcja wdrożenia jest niemożliwa.
Jednoznaczność
Jednoznaczność gwarantuje, że każde wymaganie może zostać jasno i jednoznacznie zidentyfikowane, zrozumiane i zinterpretowane. Brak dwuznaczności w sformułowaniach pozwala uniknąć nieporozumień i wyjaśnień, co znacząco wpływa na efektywność komunikacji pomiędzy uczestnikami projektu.
Jednoznacznym wymaganiem jest: „System musi działać szybko”. Tutaj każdy programista może rozumieć pojęcie szybkości na swój sposób, dlatego lepiej określić w następujący sposób: „Czas ładowania strony głównej nie powinien przekraczać 3 sekund”.
Testowalność
Testowalność wymagań zapewnia możliwość skutecznej weryfikacji zgodności systemu z ustalonymi standardami i oczekiwaniami. Jasność i wymierność określonych warunków znacząco wpływają na jakość i niezawodność produktu końcowego.
Rozważmy przykład dobrze sformułowanego wymagania: „Aplikacja musi poprawnie obsługiwać wprowadzanie formularzy, w tym znaki specjalne i liczby zmiennoprzecinkowe”. Takie „zadanie” pozwala w łatwy sposób zdefiniować przypadki testowe dla różnych opcji wejściowych i sprawdzić spójność wyników.
Zaszeregowanie
Dzięki rankingowi możesz tworzyć poziomy wymagań, porządkując je według ważności. Dzięki temu Twój zespół będzie mógł skupić się na kluczowych aspektach i w razie potrzeby odłożyć na później mniej ważne zadania. Takie podejście jest szczególnie ważne w warunkach ograniczonych zasobów.
Prawidłowo sformułowane wymaganie będzie brzmiało tak: „Zaimplementuj autoryzację i uwierzytelnianie użytkownika przed opracowaniem innych funkcji aplikacji”. Sformułowanie to wskazuje na wysoki priorytet bezpieczeństwa systemu. Lub tak: „Zapewnij obsługę podstawowych funkcji na urządzeniach mobilnych przed rozpoczęciem prac nad responsywnym projektem na tablety i laptopy”. Widać tu, że priorytetową grupą docelową są użytkownicy smartfonów.
Ogólnie rzecz biorąc, wymagania biznesowe i funkcjonalne produktu przyczyniają się do powstania bardziej ustrukturyzowanych, przejrzystych i łatwiejszych w zarządzaniu technologii. Jest to podstawowy element udanego procesu tworzenia.
Jak poprawić jakość wymagań
Doskonalenie Quality Criteria to ważny etap w tworzeniu produktu IT, który bezpośrednio wpływa na powodzenie projektu. Aby osiągnąć wysoki poziom, zalecamy rozważenie następujących kroków:
- Definicja kluczowych kryteriów jakości. Wybierz najważniejsze zadania dla swojego projektu. Na przykład przy opracowywaniu aplikacji mobilnej ważnymi czynnikami będą atomowość, testowalność i zwięzłość, ale projekt z zakresu finansów i bankowości będzie wymagał większej dbałości o spójność i możliwość rankingu.
- Analiza i dobór odpowiednich metodologii. Metody pozyskiwania wymagań to ustrukturyzowane i usystematyzowane podejścia do gromadzenia, analizowania i dokumentowania. Na przykład metodologia kaskadowa Waterfall oferuje liniowy, sekwencyjny proces rozwoju, w którym każdy etap ściśle następuje po poprzednim, natomiast Agile charakteryzuje się bardziej interaktywnym i elastycznym podejściem.
- Wdrażanie systemów zarządzania wymaganiami. Nowoczesne narzędzia, takie jak IBM Rational RequisitePro czy Jira, zapewniają skuteczne śledzenie i zarządzanie product requirements na wszystkich etapach projektu.
- Przeprowadzanie regularnych przeglądów. Organizuj sesje z członkami zespołu programistów w celu omówienia wymagań. Pozwoli to zidentyfikować potencjalne problemy i doprecyzować szczegóły.
- Zbieranie informacji zwrotnych. Aktywnie komunikuj się z uczestnikami procesu, aby zidentyfikować słabe strony i zasugerować potencjalne ulepszenia.
- Audyt i autodiagnostyka. W oparciu o kryteria jakości podane w tym artykule możesz stworzyć własną listę kontrolną. Pomoże to z wyprzedzeniem zidentyfikować obszary wymagające poprawy.
Optymalizacja jakości wymagań to proces ciągły, wymagający uwagi i zaangażowania całego zespołu. Stosując nowoczesne metodologie i narzędzia, uda Ci się osiągnąć wysoki poziom, co pozytywnie wpłynie na powodzenie Twojego projektu IT.
Wniosek
Badanie kryteriów jakości wymagań oprogramowania zapewnia analitykom biznesowym cenny zestaw narzędzi. Opierając się na źródłach takich jak BABOK 3.0, standard ISO/IEC/IEEE 29148, Guide to Business Analysis od PMI i Requirements Engineering Fundamentals od IREB, zidentyfikowano osiem kluczowych kryteriów jakości.
Wybierając Quality Criteria, ważne jest, aby wziąć pod uwagę specyfikę konkretnego projektu. Jeśli pracujesz na dużym portalu korporacyjnym, atomowość może być istotna dla jasnego rozgraniczenia funkcji, takich jak moduły pracowników i klientów. Kompletność pomoże zapewnić maksimum informacji, a spójność gwarantuje, że informacje dla różnych uczestników procesu nie będą się radykalnie różnić. Zwięzłość jest ceniona za łatwość postrzegania zadań, a wykonalność – za zgodność z infrastrukturą korporacyjną.
Podczas pracy ważne jest również monitorowanie zależności pomiędzy kryteriami, gdyż zmiana jednego z nich może mieć wpływ na pozostałe. Zwiększanie zasobów w celu poprawy jednego aspektu wymagań może prowadzić do pogorszenia innych. Zamiast tego analitycy biznesowi powinni dążyć do rozsądnego podziału zadań i określenia optymalnego poziomu jakości. Jednocześnie nie zapominaj o zasadzie Pareto. Rozwój powinien być kontynuowany, jednak należy go zatrzymać na etapie, który przynosi maksimum korzyści konkretnemu projektowi lub zespołowi.
Na koniec dodajmy, że skuteczność analityka biznesowego w dużej mierze zależy od jego umiejętności nie tylko identyfikacji i formułowania wymagań, ale także utrzymania ich wysokiej jakości w procesie rozwoju produktów IT. Każde kryterium spełnia swoją rolę w zapewnieniu sukcesu, a ich umiejętne wykorzystanie jest kluczem do stworzenia oprogramowania w pełni odpowiadającego oczekiwaniom i potrzebom Klienta.